Jan Lucassen (Horst 1937 – Breda 2017) volgde na het gymnasium, de Academie voor Industriële Vormgeving (AIVE) in Eindhoven. Hij studeerde in 1961 Cum Laude af ‘niet omdat ik zo’n goed ontwerper was, maar omdat ik het zo goed kon uitleggen’. Grote inspiratoren waren docenten als René Smeets, Jan Zwartjes, Karel Elno, Wim Gilles en Emile Truyen. Met de laatste zou hij in 1962, een jaar na zijn afstuderen, TEL Design oprichten (Truyen En Lucassen). Begonnen op de zolderkamer als een van de eerste bureaus waar interdisciplinair gewerkt werd groeide het snel uit tot een toonaangevend bureau op het gebied van Corporate Identity. Lucassen werd, als vanzelf, meer en meer de procesbegeleider / adviseur en bureau manager. Ontwerpers als Gert Dumbar, Frans de la Haye en Ton Haak waren aan TEL verbonden. Lucassen initieerde, maakte en coördineerde talloze tentoonstellingen in het buitenland voor de Export Bevorderende Dienst van Economische Zaken en begeleidde klanten als de NS, PTT, Hoogovens, de Hollandse Betongroep enz.
In 1977 verliet hij Tel en begon een eigen bureau, Lucassen Design and Consult, waarin hij vooral optrad als designmanager en adviseur op het gebied van identiteitsverbetering van organisaties.
In 1983 werd hij gevraagd door Philipsman Frans van der Put om als interim directeur van de AIVE een nieuwe toekomstvisie voor zijn oude school te ontwikkelen. In eerste instantie op parttime basis. Lucassen zette zijn eigen bureau ‘on hold’.
In 1987 werd hij mede-initiator van Landmark. Dit bureau, gevestigd in de oude watertoren in Rotterdam, was wederom een interdisciplinair bureau op het gebied van ontwerpen en advies. Andere partners waren Theo Groothuizen, Ton Haak, Ton Haas en Marcel Vroom.
De liefde voor jonge mensen, het belang van goed onderwijs, de mogelijkheden die een gespecialiseerde academie in zich had, maakte dat Lucassen bij de AIVE in dienst bleef. Hij had een visie over de betekenis van design in deze maatschappij, die hij hier kon vormgeven. Samen met Ulf Moritz en Jan van Duppen ontwierp hij een nieuw onderwijssysteem waarbij de mens centraal stond en er plaats was voor creativiteit en conceptdenken. Iets nieuws in die tijd. De academie moest een excellent onderwijsinstituut worden. Er waren verregaande plannen voor samenwerking met de TU. Ulf Moritz, Gijs Bakker, Marijke van der Wijst, Anton Beeke, Lidewij Edelkoort, Frans de la Haye, Axel Enthoven werden aangetrokken als hoofddocenten. Zij kregen alle vertrouwen en de vrije hand. Van Duppen was een uitstekende directeur onderwijs, die regelde de zaken intern. Lucassen kon zich bezighouden met beleid en groei.
Lucassen ging in de stad Eindhoven intensieve samenwerkingsverbanden aan met Philips, de Gemeente en met de TU. De academie werd mede-ontwikkelaar van de Witte Dame (‘alleen als je ook verantwoordelijkheid neemt, kun je zeggenschap afdwingen’). De Witte Dame was een afgeschreven Philipspand, gered van de sloophamer. Lucassen ontwikkelde een nieuwe identiteit voor het gebouw: Design, Information and Technology. Andere partners waren Philips, de Gemeente Eindhoven en IBC/van Straaten. De architect was Bert Dirrix.
Lucassen vond dat ‘vormgeving’ vanuit maatschappelijke relevantie ontwikkeld moest worden. En de academie derhalve ook ingebed moest zijn in die maatschappij. Hij zat derhalve oa. in het bestuur van het Vormgeversoverleg Eindhoven (VOE) en in het internationale vormgevers overleg (ICSID). Hij ging met de academie (als eerste in Nederland) naar de Salone del Mobile in Milaan en bracht de Graduationshow in Amsterdam, waardoor de bekendheid van de academie een enorme boost kreeg. Hij ontwikkelde de Masters om een hogere onderwijsgraad te bereiken, startte het European Design Centre in ’91 en vormde met de VOE de basis voor wat nu the Dutch Design Week is.
De buitenlandreizen inspireerden Lucassen. Hier ontstond ook het idee voor de herbestemming van Strijp als ‘The Human Village’. Een plek waar wonen, werken en recreëren op elkaar afgestemd zou kunnen worden, met als leidraad kleinschalige creatieve industrie. Een bolwerk van creativiteit dat zou leiden tot een economische boost voor de stad Eindhoven.
Lucassen heeft veel betekent. Veel voor het ontwerp-vak, waarin de maatschappelijke relevantie niet meer weg te denken is. Veel voor Eindhoven dat mede door hem weer op de kaart is gezet, veel voor onze ‘andere’ kijk op het vak van vormgever en op deze wereld.
Hij stierf op 21 mei 2017.
Tekst: Dorothé Kurvers
Momenteel werkt Dorothé Kurvers aan een uitgebreide biografie over Jan Lucassen. Mensen die daar een bijdrage aan denken te kunnen leveren worden van harte uitgenodigd om contact op te nemen met d.kurvers@xs4all.nl